هدف گذاری بخش حیاتی برنامه ریزی مالی است و بدون وجود اهداف مالی روشن و واضح نمی‌توان توقع هیچ نوع پیشرفت مالی را داشت.
یوگی برا، سال‌ها قبل به این موضوع اشاره کرده است:
«اگر نمی‌دانید کجا قدم می‌گذارید، باید خیلی مراقب باشید، زیرا ممکن است هرگز به جایی‌که می‌خواهید نرسید.»
روش‌های هدف‌گذاری
پیش از اینکه وارد جزئیات شویم، بهتر است علم هدف گذاری را بشناسیم که برای درک ادامه موضوع مفید است. از ۵۰ سال گذشته تا کنون تحقیقات مختلفی انجام شده که چگونگی هدف گذاری و رسیدن به اهداف مهم مالی را شرح می‌دهند.
دکتر ادوین لاک (Edvin Locke)، پدر نظریه‌ی هدف‌گذاری و یکی از مشهورترین روان‌شناسان است. نتایج بررسی‌های او به شکل مقاله‌ای خلاصه با نام «ایجاد انگیزه از طریق هدف‌گذاری هوشمند» منتشر شده است. بعدها این نتایج با روش تحقیق فراتحلیل گسترده‌ای که انجام شد، به اثبات رسیدند. از ترکیب این بررسی‌ها مشخص شد که مهم‌ترین اصول مؤثر در هر هدف‌گذاری موارد زیر هستند:
۱. وضوح
اهداف واضح و روشن به مراتب بیش از اهداف کلی و مبهم، درک می‌شوند.
« هرقدر هدفی مشخص و صریح‌تر باشد، عملکرد رسیدن به آن، دقیق‌تر تنظیم می‌شود.»
-ادوین لاک
۲. چالش
بعید است بتوان با اهداف خیلی آسان یا خیلی سخت، به جایی رسید. اهداف وقتی چالش‌برانگیز و در عین حال واقعی‌اند، بالاترین سطح انگیزه را موجب می‌شوند.
«اهدافی که هر دو ویژگی شفافیت و سختی لازم را دارند، به بهترین شکل ممکن انجام می‌شوند. بیشترین سطح تلاش در مورد وظایفی صورت می‌گیرد که تا حدی سخت باشند اما وقتی کاری بسیار آسان یا بیش از حد سخت است، تلاشی برای انجام آن رخ نمی‌دهد.»
– ادوین لاک
۳. تعهد
تعهد، موجب انگیزه و استقامت مورد نیاز برای دستیابی به اهداف چالش‌برانگیز می‌شود. برای رسیدن به هدف‌تان باید به کاری که انجام می‌دهید و علت انجام آن کار، ایمان داشته باشید.
«تعهد و احساس مسئولیت در برابر اهداف، زمانی به وجود می‌آید که (اولا) فرد متقاعد شود آن هدف مهم است؛ (ثانیا) مطمئن باشد که آن هدف دست یافتنی است.»
– ادوین لاک
۴. بازخورد
وقتی اهداف مشخصی تعیین کردید، نظارت و پایش پیشرفت‌تان در رسیدن به آن اهداف، مهم است.
«هدف گذاری زمانی بیشترین اثر را می‌گذارد که نسبت به پیشرفت در هدف، بازخوردی وجود داشته باشد.»
– ادوین لاک
راهکار ۳۶۰ درجه پرداخت
ویژه کسب‌وکارها
هدف‌گذاری مالی
بنابر این بررسی، هدف گذاری مالی بر ۵ معیار بنا شده است که به اصطلاح SMART نامیده می‌شوند. این واژه از حروف اول ۵ کلمه‌ی زیر تشکیل شده است:
واضح و مشخص (Specific)؛
قابل اندازه‌گیری ( Measurable)؛
دست‌یافتنی (Attainable)؛
مرتبط (Relevant)؛
محدود به زمان ( Time-bound).
برای دستیابی به اهداف، باید ۵ معیار فوق را با هم همراه کنید تا در مسیر رسیدن به اهداف‌تان قرار بگیرید.
اکنون با آگاهی از این معیارها و به‌کارگیری آنها، زمان آن رسیده که اهداف مالی‌تان را تعیین کنید. اولین گام این است که تعیین کنید چه چیزی برای شما بیش از همه اهمیت دارد. می‌خواهید با استفاده از پول‌تان به چه چیزی دست پیدا کنید؟
من و ونسا (نویسنده مطلب و همسرش)، فرایند تعیین هدف را معمولا با توفان فکری شروع می‌کنیم. بدین ترتیب که می‌نشینیم و از عقاید و افکارمان صحبت می‌کنیم تا به ذهنیتی مشابه و مجموعه‌ای از اهداف یکسان برسیم. سپس همه موارد را یادداشت می‌کنیم. البته در این مرحله هیچ یک از اهداف را دسته‌بندی نمی‌کنیم.
من این روش را به همه توصیه می‌کنم. چراکه ترکیب گفت‌وگو و نوشتن اهداف می‌تواند فرایندهای تفکرتان را روشن و شفاف کند. این شفافیت به شما کمک می‌کند که ارتباط بین پول و زندگی را بهتر درک کنید و در مورد آنها به خوبی فکر کنید. در واقع وقتی متوجه می‌شوید که با پول‌تان می‌توانید زندگی بهتری برای خود فراهم کنید، فرایند هدف‌گزینی‌تان واقعی و محکم خواهد شد.
دسته‌بندی و اولویت‌بندی اهداف
پس از انجام توفان فکری باید حداقل ۲۰ هدف انتخاب کنید تا پول خود را به یکی از آن اهداف اختصاص بدهید. در حقیقت عاقلانه نیست که به چند هدف در آن واحد توجه نشان بدهیم و ناامیدانه تلاش کنیم تا به برخی از آنها دست بیابیم. به جای این کار، بهتر است بر مبنای زمان و اهمیت هدف مورد نظر خود، سیستمی برای تحقق بخشیدن به آن هدف ایجاد کنیم.
ابتدا بر مبنای زمان، اهداف خود را دسته‌بندی کنید. این کاری است که ما همیشه انجام می‌دهیم.
* اهداف کوتاه‌مدت ( ۱۲ماه یا کمتر)
* اهداف میان‌مدت (۱تا ۵ سال)
* اهداف بلندمدت (۵ سال به بالا)
پس از تقسیم‌بندی هر هدف بر مبنای زمان، باید اهمیت هریک از اهداف را در نظر بگیرید. اگر مانند بیشتر مردم، شغلی با درآمد متوسط دارید، بنابراین برای تأمین تمام اهداف‌تان به‌اندازه‌ي کافی پول ندارید. پس رتبه‌بندی اهداف‌تان برمبنای اهمیت نسبی آنها، کمک می‌کند تا بتوانید اهدافی مهم‌تر را اولویت‌بندی کنید.
البته برخی از اهداف را باید در هم ادغام کرد؛ چراکه معمولا با تأمین اهداف کوتاه‌مدت می‌توان به اهداف طولانی‌تر دست یافت. به طور مثال زمانی می‌توانید از یک بدهی کاملا رها شوید که اقساط آن را در مدت‌های کوتاه معین بپردازید. یا برای بازنشستگی باید پس‌انداز داشته و روی بخشی از درآمدتان سرمایه‌گذاری کنید. همچنین به یاد داشته باشید که برخی از اهداف مالی فقط یکبار رخ می‌دهند، درحالی‌که برخی از اهداف دیگر ممکن است هر سال تکرار شوند.
برای اینکه متوجه موضوع شوید و اهداف مالی‌تان را به‌درستی تعیین کنید، فهرستی از اهداف مالی احتمالی بر اساس اهمیت و زمان، آماده کرده‌ام. این فهرست صرفا نمونه‌ای از هدف‌گذاری است و می‌توانید آن را بر اساس موقعیت فردی خود تغییر بدهید.
اهداف کوتاه‌مدت (۱۲ماه یا کمتر)
۱. رسیدگی به پوشش بیمه سلامت، اتومبیل و ملک شخصی (این ماه)
۲. تنظیم پرداخت خودکار تمام قبوض و اقساط ( این ماه)
۳. کاهش هزینه‌های ماهانه تا ۱ میلیون تومان ( این کار را هنگام دریافت حقوق ماه بعد خود شروع کنید)
۴. افزایش پرداختی برای بیمه عمر، جهت دستیابی به حداکثر حقوق بازنشستگی (ماه آینده)
۵. پس‌انداز ۱۰ میلیون تومان در صندوق اضطراری (طی ۶ ماه)
۶. مذاکره در مورد دریافت حقوق بیشتر ( قبل از رسیدن روز تولد بعدی)
۷. پس‌انداز ۳ میلیون تومان برای مسافرت به همراه خانواده (در مدت ۱۲ ماه )
۸. فروش اجناس بی‌مصرف خانه برای اینکه بتوانید به طور کل بدهی‌تان را تصفیه کنید (در مدت ۱۲ ماه)
اهداف میان‌مدت (۱تا ۵ سال)
۱. بعد از پرداخت بدهی ها، اسناد مربوط به خرید ملک شخصی‌تان را تکمیل کنید (قبل از ۲۹/۱۲/۱۳۹۸)
۲. بعد از اینکه کارهای مربوط به خرید ملک را انجام دادید، حداقل ۲۰ درصد از کل حقوق ماهانه‌تان را پس‌انداز کنید. (قبل از ۳۰/۱۲/۱۳۹۹)
۳. پس از اینکه توانستید به راحتی ۲۰ درصد از درآمدتان را پس‌انداز کنید، ماهانه ۵۰۰ هزار تومان بیشتر هم برای هزینه تحصیل فرزندتان کنار بگذارید.
اهداف بلندمدت (۵ سال به بالا)
۱. تصفیه تمام بدهی‌ها، ازجمله پول رهن (قبل از ۱۴۰۵)
۲. پس‌انداز ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه به منظور استقلال مالی در سنین بالا (قبل از ۴۵ سالگی)
اهداف فوق، صرفا چند نمونه از اهداف هستند که روش هدف‌گذاری را یاد می‌دهند. با توجه به آنها، می‌توانید برنامه‌هایتان را مرتب کنید. البته ممکن است اهداف‌تان تا حدی شبیه این هدف‌ها یا کاملا متفاوت از آنها باشند. اما آنچه مهم است، تعریف اهدافی است که برای خودتان اهمیت دارد.
زمانی‌که تلاش می‌کنید، به اهداف‌تان دست پیدا کنید، باید به‌طور مرتب میزان پیشرفت‌تان را نیز بررسی کنید. زیرا بنابر دستورالعمل S.M.A.R.T، شما اهداف مشخص قابل اندازه‌گیری دارید که باید در یک چارچوب زمانی خاص به آنها دست یابید.
پرداخت امن و آسان با جیبی‌مو
یک نمونه از هدف‌گزینی مالی
اهداف مالی که در بخش قبلی به‌طور نمونه آورده بودم، برای این منظور بود که شما را وادار به تفکر کند. اما اکنون اجازه بدهید یک قدم جلوتر برویم و یک نمونه هدف‌گزینی مالی را با جزئیات بیشتری بررسی کنیم.
فرض کنید که ضروری‌ترین هدف‌تان پیدا کردن یک شغل جدید است.
کار، زمان زیادی از روزهای هر فرد را به خود اختصاص می‌دهد. اگر وضعیت خوبی در محل کارتان نداشته باشید، از زندگی‌تان نمی‌توانید لذت ببرید. از طرفی کار کردن موجب کسب درآمدی می‌شود که می‌توانید با آن، هزینه‌های زندگی‌تان را پرداخت کنید. بنابراین در صورت نارضایتی از محل کار نمی‌توانید فورا آنجا را ترک کنید، زیرا به درآمدتان نیاز دارید.
یک راه‌حل برای این مشکل، پیدا کردن شغلی جدید یا فراگیری یک حرفه‌ی جدید است. اگرچه این اقدام به نظر مشکل و حتی ترسناک می‌آید، تعیین اهداف مالی می‌تواند به شما کمک کند تا سریع‌تر عمل کنید. بنابراین به ترتیب زیر اقدام کنید:
گام ۱) درآمد و هزینههایتان را تعیین کنید.
در گام اول باید سیستمی ایجاد کنید که درآمد و هزینههایتان را تعیین می‌کند. در واقع نمی‌توانید بدون شناسایی و تعیین عادت‌های خرج و مخارج فعلی‌تان، تغییرات مالی ایجاد کنید.
گام ۲) سیستم پس‌انداز در نظر بگیرید.
اگر در حال حاضر، سالانه ۵۰ میلیون تومان درآمد دارید و هیچ مبلغی را پس‌انداز نمی‌کنید، امکان ندارد بتوانید محل کارتان را ترک کنید. چراکه ۱۰۰درصد به دستمزد ماهانه‌تان وابسته‌اید. برای تغییر این وضعیت، باید شروع به پس‌انداز بخشی از درآمد خود کنید. بعدها، پس از اینکه شغل فعلی‌تان را ترک کردید، می‌توانید با استفاده از پس‌اندازتان، هزینه‌های جاری زندگی‌تان را تأمین کنید.
بنابراین اکنون می‌توانید اولین هدف مالی‌تان را تعیین کنید: «از ماه آینده، حداقل ۵۰۰ هزار تومان در ماه، مخصوص پیدا کردن حرفه‌ای جدید، در حساب پس‌اندازتان، ذخیره کنید.» البته اگر نمی‌دانید واقعا چگونه ۵۰۰ هزار تومان در ماه پس‌انداز کنید، روش دیگری برگزینید تا به‌وسیله آن بتوانید از هزینه‌های زندگی‌تان کم کنید. افراد بسیار زیادی هستند که با درآمدی به مراتب کمتر از ۵۰ میلیون تومان در سال زندگی می‌کنند.
گام ۳) زمان نهایی پس‌انداز و داشتن پول به‌اندازه کافی را تعیین کنید.
به طور مثال، اگر ماهانه ۵۰۰ هزار تومان پس‌انداز می‌کنید، بنابراین بعد از ۱۰ ماه، ۵ میلیون تومان پس‌انداز دارید. آیا این مقدار پول برای اینکه شغل فعلی‌تان را ترک کنید، کافی است؟
فقط شما هستید که می‌توانید به این سؤال، پاسخ بدهید. اگر برای رها کردن حرفه‌ی فعلی‌تان به مطمئن‌ترین شکل ممکن، باید ۱۰ میلیون تومان داشته باشید، پس بر مبنای این هدف، زمان نهایی پس‌اندازتان را طولانی‌تر تنظیم کنید. مثلا از ماه آینده، پس انداز پول را شروع کنید تا به حداقل پس‌انداز ۱۰ میلیون تومان ، مخصوص ترک شغل فعلی‌تان، برسید.
با توجه به پس‌انداز ۵۰۰هزار تومانی در ماه و نیاز شما به ۱۰میلیون تومان، حداقل ۲۰ ماه طول می‌کشد که از شغل فعلی‌تان بیرون بیایید. اما اگر تحمل محل کارتان آنقدر سخت است که نمی‌توانید، ۲۰ ماه دیگر صبر کنید، پس باید شرایط‌تان را بازبینی و به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید تا ماهانه پس‌انداز بیشتری داشته باشید. در حقیقت گفتن این حرف آسان‌تر از عمل به آن است. شما باید بین ماندن در محل کار فعلی‌تان به مدت طولانی‌تر یا پول کمتر خرج کردن، یکی را انتخاب کنید. کدام یک برایتان مهم‌تر است؟
در واقع این وضعیت، همان بازخوردی را می‌طلبد که پیشتر از آن سخن گفتم. اگر هدف اصلی‌تان، ترک کردن کارتان است، باید هدف‌تان را بازبینی کنید و عادت‌هایتان را تغییر بدهید.
گام۴) یافتن یک شغل جدید
اگر به هدف پس‌انداز کردن خود وفادار بمانید، حساب پس‌اندازتان هر ماه بیشتر خواهد شد. در نهایت آنقدر پول خواهید داشت که بتوانید به‌دنبال حرفه‌ی دیگری بروید.
هریک از اهداف مالی که درموردشان صحبت شد، راه را برای رسیدن شما به هدف نهایی‌تان که داشتن حرفه‌ای رضایت بخش است، هموار می‌کند.
گام۵) گام‌های فوق را تکرار کنید.
به بیشتر اهداف با فرایندی شبیه موارد فوق می‌توان دست یافت. اگرچه با این روش نمی‌توان خیلی سریع به هدفی دست یافت، اما روشی مطمئن و اثبات‌شده است.
ابتدا، مقدار درآمدتان را تعیین کنید. سپس بررسی کنید که چه مقدار از درآمدتان را باید به هریک از اهداف مالی اختصاص بدهید. در مرحله‌ی سوم، درآمدتان را افزایش بدهید و/یا از هزینههایتان بکاهید تا به پول نقد بیشتری دسترسی داشته باشید. در مرحله‌ی چهارم، به هدف‌گزینی، دستیابی و بازتعریف اهداف‌تان ادامه بدهید.
خلاصه – تعیین اهداف مالی و دستیابی به آنها
خلاصه این مقاله و توصیه‌های ارائه‌شده را در این چند جمله مشاهده کنید:
۱. اهداف مالی‌تان را شناسایی و به روش S.M.A.R.T تنظیم کنید.
۲. برای تعیین اهداف مالی از توفان فکری استفاده کنید ( البته اگر امکان داشت، این کار را همراه با همسرتان انجام بدهید)
۳. اهداف‌تان را برمبنای زمان (کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت) دسته‌بندی کنید.
۴. مهم‌ترین اهداف‌تان را در چارچوب زمانی هریک، اولویت‌بندی کنید.
۵. برای رسیدن به مهم‌ترین اهداف‌تان، تلاش کنید.
۶. تمام فرایند بالا را برای هر هدف دیگری که در سر دارید، تکرار کنید.
