در شرایط اقتصادی نامساعد، قرض دادن پول به دیگران می‌تواند کار خطرناکی باشد. درعین‌حال در شرایط دشوار اقتصادیِ این‌روزها، فهم این موضوع که دیگران چگونه دچار بحران مالی شوند، چندان دشوار نیست. ما هم دوست داریم اگر از دست‌مان برمی‌آید، به عزیزان و آشنایان‌مان کمک کنیم. درعین‌حال از وام‌ها و قرض‌هایی که بازپرداخت و تسویه نشده‌اند، دوستی‌ها و روابطی که در این میان ازبین‌رفته‌اند هم کم نشنیده‌ایم. در این مطلب ۵ قانون کلیدی را که باید هنگام قرض دادن پول در نظر بگیرید، به شما معرفی می‌کنیم.
به گفته‌ی روان‌شناسی به نام دکتر «ایرن لوین» نباید فراموش کنید که بحث سر پولی است که ممکن است خودتان به آن نیاز پیدا کنید. حتی اگر مطمئن هستید که طرف مقابل پول را به شما پس می‌دهد، نمی‌توانید و نباید به‌سادگی درباره‌ی قرض دادن پول تصمیم بگیرید.
کارشناسان مالی ۵ اصل کلیدی را در تصمیم‌گیری درباره‌ی این مسئله مؤثر می‌دانند.
اصل اول: فقط اگر ۱۰۰درصد مطمئن هستید، پاسخ مثبت بدهید
به عقیده‌ی دکتر لوین اگر به حرف دیگران فکر می‌کنید یا احساس گناه دارید، بی‌بروبرگرد «نه» بگویید. اگر مجبور شوید (فقط برای عمل به حرفی که زده‌اید) باتردید و بدون اطمینان قلبی به دیگران پول قرض بدهید، ممکن است نسبت به طرف مقابل حس دلخوری و انزجار پیدا کنید و به‌دنبال آن رابطه‌تان حتی پیش از موعد بازپرداخت خدشه‌دار شود. درحالی‌که دوست یا آشنایتان گناهی ندارد؛ می‌توانستید بگویید «نه»! پاسخ منفی شما در نظر دوستان منطقی‌تان به معنی خودخواهی یا بدبودن شما نیست، حتی از تخریب رابطه‌تان جلوگیری می‌کند.
«لوین» توصیه می‌کند خواسته‌ی طرف مقابل را با ملاحظه و نرم رد کنید؛ مثلا با جمله‌ای مانند «اگه می‌تونستم کمکت می‌کردم ولی الان همچین پولی ندارم.» اگر احساس می‌کنید باید توضیح بیشتری بدهید، به هزینه‌های اضافی اخیرتان مانند تعویض لباس‌شویی خراب‌تان یا ضرورت پس انداز پول مثلا برای ازدواج فرزندتان اشاره کنید. در گام بعدی، می‌توانید با هم‌فکری و پیشنهاد روش‌هایی برای رفع مشکل مالی طرف مقابل، به او کمک کنید. دوست یا خویشاوند واقعی به‌سادگی پاسخ منفی را می‌پذیرد و سپاس‌گزار هم‌فکری و پیشنهادهایتان خواهد بود. اگر شنیدن پاسخ منفی باعث رنجش طرف مقابل شد، شاید بهتر همان باشد که رابطه‌تان پیش از به میان آمدن مسائل مالی پایان بیابد.
راهکار ۳۶۰ درجه پرداخت
ویژه کسب‌وکارها
اصل دوم: فقط زمانی به فکر قرض دادن پول باشید که آمادگی ازدست‌رفتن پول‌تان را دارید
دوست، خویش و آشنایتان تمام تلاشش را می‌کند که پاسخ درستی به اعتماد شما بدهد اما به گفته‌ی «بایرون اِلیس» (Byron Ellis)، برنامه‌ریز مالی به‌هرحال ممکن است اتفاقاتی رخ دهد که مانع بازپرداخت پول‌تان طبق برنامه شود. وقتی وام‌گیرنده به دردسر می‌افتد، شما به‌عنوان دوست صمیمی یا فامیل نزدیک در آخر صف طلبکاران و بعد از بانک، اقساط خودکار، غریبه‌ها و… قرار می‌گیرید! حال اگر به پول‌تان نیاز داشته باشید، تصور شدت اضطراب و تنش در هر دو نفر شما کار دشواری نیست.
پس برای بدترین شرایط آماده باشید و به‌اندازه‌ای پول قرض بدهید که اگر هیچ‌وقت بازپرداخت نشد، پرداخت هزینه‌ها، پس‌انداز، اهداف مالی و روابط اجتماعی‌تان به خطر نیفتد.
اصل سوم: بازه و شیوه‌ی دقیق بازپرداخت و تسویه را مشخص کنید
مهران ۲ سال پیش برای خرید خانه به برادرش مبلغی پول قرض داد. آنها درباره‌ی بازپرداخت صحبتی نکردند؛ مهران گمان می‌کرد وقتی بار برادرش کمی سبک‌تر شد، قرض او را پس می‌دهد. اما اکنون پس از ۲ سال مشخص شده است ظاهرا برادر مهران مانند او فکر نمی‌کرده است. مهران از اینکه برادرش پول او را پس نداده است چندان ناراحت نیست و شاید هنوز هم اشاره‌ای به این موضوع نکند ولی چون خودش می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند، دریافت آن پول کمک بزرگی به او می‌کند. اشتباه مهران این بود که گمان می‌کرد او و برادرش درباره‌ی بازپرداخت مثل هم فکر می‌کنند؛ وضعیتی که با تعیین دقیق شرایط و زمان بازپرداخت قابل‌اجتناب بود.
اِلیس توصیه می‌کند که حتی اگر رسمی و کاسب‌کارانه به‌نظر می‌رسد، شرایطی را که موردتوافق هر دو طرف باشد، برای بازپرداخت تعیین کنید. بازه‌ی پرداخت و تعداد اقساط احتمالی را مشخص کنید. این کار این برداشت اشتباه را که شما به‌دنبال بازگشت پول‌تان نیستید، اصلاح می‌کند. همچنین وام‌گیرنده نمی‌تواند پرداخت‌ها را بهانه‌ی اینکه شما به پول‌تان نیازی ندارید، به تأخیر بیندازد.
اشکالی ندارد اگر مقداری بیشتر از پولی که قرض داده‌اید پس بگیرید. این کار به‌ویژه در کشورهایی که تورم بالایی در آن وجود دارد، رایج است.
اصل چهارم: همیشه مبلغ و شرایط بازپرداخت را مکتوب کنید
حافظه‌ی آدم ضعیف می‌شود، اولویت‌ها تغییر می‌کند و حدس و گمان باعث می‌شود چیز دیگری جایگزین توافق نخستین شود. درنتیجه رابطه‌ی دوستی یا فامیلی دچار مشکل می‌شود. به عقیده‌ی الیس، توافق مکتوب باعث می‌شود وام‌گیرنده ماجرا را جدی‌تر بگیرد و بیشتر برای تسویه‌ی به‌وقت تلاش کند. این‌گونه اگر پرداخت به تعویق بیفتد، با مراجعه به نسخه‌ی مکتوب توافق، حرفی نمی‌ماند و کار به تعارف‌های دوستانه و فامیلی نمی‌رسد.
می‌توانید بدون سازوکارهای قانونی یا مراجعه به مشاور حقوقی شرایط پرداخت را به‌سادگی بنویسید و هریک نسخه‌ای را نزد خود نگهدارید. اگر شرایط پرداخت پیچیده‌تر باشد، به‌عنوان مثال اگر نیاز به وثیقه یا چک تضمین است یا مبلغ وام خیلی بالاست، بهتر است توافق‌نامه‌ای قانونی تنظیم کنید.
بهتر است در توافق‌نامه‌تان تاریخ و مبلغ اقساط، تاریخ تسویه‌ی کامل، کل مبلغ بازپرداخت و جریمه‌ی دیرکرد (درصورت وجود) یا بهره مشخص شود. اطلاعات تماس، آدرس و امضای هر دو طرف را در برگه‌ی توافق‌نامه بیاورید. اگر می‌خواهید کمی محکم‌کاری کنید می‌توانید از وام‌گیرنده درخواست سفته کنید.
پرداخت امن و آسان با جیبی‌مو
اصل پنجم: هرگز نسبت به تأخیر پرداخت اقساط بی‌توجه نباشید
اگر پول سروقت در حساب‌تان نبود، به این تأخیر بی‌توجه و به‌دنبال بهانه برای پیگیری نکردن نباشید؛ این اشتباه است. این کار باعث می‌شود طرف مقابل به این باور برسد که قرارتان اهمیت چندانی ندارد.
حساب حساب است، کاکا برادر! تعارف را کنار بگذارید. این‌گونه هیچ‌یک از شما دچار این برداشت نمی‌شود که دیگری از او سوءاستفاده می‌کند. اگر برای تأخیر در پرداخت بدهی، جریمه‌ی دیرکرد تعیین کنید، مجبور نمی‌شوید مدام موعد پرداخت را به طرف مقابل یادآوری کنید، اعصاب‌تان هم آرام‌تر خواهد بود.
تعیین بازه‌ای پنج‌روزه برای پرداخت اقساط منطقی است. اگر با نشانه‌های جدی‌تر مانند تأخیر چندباره در پرداخت یا بی‌پاسخ ماندن تماس‌هایتان روبه‌رو شدید، بهتر است مشاوره‌ی حقوقی بگیرید. اگر باز هم به نتیجه نرسیدید، به دادگاه مراجعه کنید.
اگر قرار است طرف مقابل قرض را یک‌جا پرداخت کند یا مبلغ اقساط بالاست، بهتر است دو هفته یا یک ماه پیش از سررسید پرداخت به طرف مقابل تاریخ موردنظر را یادآوری کنید تا به او نشان دهید قضیه جدی است. می‌توانید در پیامی بنویسید: «با توجه به توافقی که کردیم، هفته‌ی آینده موعد بازپرداخت مبلغی است که به تو قرض داده بودم. کپی متن توافق‌مان را برایت ارسال می‌کنم. خوشحال شدم که توانستم کمکی بکنم.»
